Το αντάρτικο στη Γιουγκοσλαβία ήταν εξαιρετικά σκληρό και αιματηρό και για τις δύο πλευρές. Για να γίνει αντιληπτό αυτό,αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στις εμπλεκόμενες δυνάμεις σε κάθε εκκαθαριστική επιχείρηση. «Οι πολεμικές επιχειρήσεις.. έχουν χάσει τον χαρακτήρα του ανταρτοπόλεμου», είπε λίγο πιο μετά, στις 1/11/43 ο Διοικητής των ΝΑ, Στρατάρχης φον Βάις.
Συγκεκριμένα, μόνο για τη «Fall Weiß» ο Άξονας ενέπλεξε 90.000 άνδρες από 10 Μεραρχίες και 12 μοίρες της αεροπορίας. Σε αυτές πρέπει να προστεθούν και 12 με 15 χιλιάδες Τσέτνικς προκειμένου να «ελευθερώσουν τη σερβική γη από την κομμουνιστική τρομοκρατία».
 |
| Παρτιζάνοι της 2ης Δαλματικής Ταξιαρχίας σε μια ανάπαυλα των μαχών. |
Οι Γερμανικές μεραρχίες, η 7η Ορεινή SS «Πρίγκηπας Ευγένιος», η 714η και 717η (πρώην Κυνηγών) μαζί με την κροατική 369η και τις ιταλικές «Λομβαρδία», «Ρε», «Σάσσαρι» επιτέθηκαν από διαφορετικά σημεία με ΑΝΣΚ την περικύκλωση των 11 υποστελεχωμένων μεραρχιών των παρτιζάνων που αριθμούσαν περίπου 45.000. Οι τελευταίοι αντιστάθηκαν πεισματικά και με επιτυχία εκτελώντας νυχτερινές αντεπιθέσεις υπό τον φόβο της εχθρικής αεροπορίας. Μάλιστα στις 25 Ιανουαρίου, 2 τάγματα των παρτιζάνων στο Σάνσκι Μοστ διέλυσαν ένα τμήμα της 717ης, κυρίως Κροατών Ουστάσι, παίρνοντας μεταξύ άλλων 10 πολυβόλα και 5 πυροβόλα . Νέες επιθέσεις στις 28 και 29/1 είχαν την ίδια τύχη και μάλιστα σκοτώθηκε και ο διοικητής του 202ου Τάγματος Αρμάτων. Τελικά η 7η SS υπερνικησε τις άμυνες των κομμουνιστών Γιουγκοσλάβων και με αργό αλλά σταθερό ρυθμό συνέχισε την προέλαση μέχρι το Πέτροβακ όταν και η λαβίδα είχε κλείσει. Στην επίθεση στο Γκρμέτς παρτιζάνοι και άμαχοι που επέλεξαν την έξοδο υπέστησαν τρομερές απώλειες. Έως τότε οι Γερμανοί είχαν 877 νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους ενώ μικρές ήταν αυτές των Κροατών και Ιταλών. Οι παρτιζάνοι είχαν πολλαπλάσιες ,άνω των 4.000 νεκρών καθώς ο αριθμός των 6.561 που δίνουν οι Γερμανοί εμπεριέχει και αμάχους ή συμπαθούντες.
 |
| Άνδρες της Μεραρχίας SS «Πρίγκηπας Ευγένιος» εκπαιδεύονται στον ορεινό αγώνα (στα αριστερά: SS-Sturmbannführer Richard Kaaserer, διοικητής τάγματος). Οι στρατιώτες αυτής της μεραρχίας, που ήταν ως επί το πλείστον απλοί αγρότες, πέρασαν από μια ασυνήθιστα μακρά και δύσκολη εκπαίδευση πριν ετοιμαστούν για τον εξαιρετικά απαιτητικό ανταρτοπόλεμο. Το σύνθημα που ειχαν οι άνδρες κατά τη διάρκεια της σχεδόν εννιάμηνης εκπαίδευσής τους ήταν «καλύτερα να ιδρώσεις παρά να ματώσεις». |
Ο Τίτο βλέποντας το κρίσιμο της κατάστασης, εξαπέλυσε τη δική του αντεπίθεση στις 9 με 10 Φεβρουαρίου απέναντι στους έτερους συμμάχους των Γερμανών. Η 2η «Μεραρχία Προλετάριων» νίκησε εύκολα τις κροάτικες φρουρές στο Ποσούτζιε και Ιμότσκι και στις 15 εξαΰλωσε το 1ο Τάγμα της ιταλικής Μεραρχίας Μούρτζε που είχε 406 νεκρούς και αιχμαλώτους,μαζί με τον διοικητή τους και όλο τον εξοπλισμό μεταξύ αυτών και 13 άρματα. Οι παρτιζάνοι της 3ης Μεραρχίας υπερνικησαν τους Ιταλούς ξανά,με τη δεύτερη προσπάθεια,στο Προζόρ που είχαν 340 νεκρούς και αιχμαλώτους και άλλους 190 στις 20/2, ενώ με την πτώση της Τζαμπλάνιτσα πήραν άλλους 270 και εκτέλεσαν τον διοικητή Μαλαντονίο αφού ειπώθηκε ότι συμμετείχε στον Ισπανικό Εμφύλιο. Μονάχα η εμφάνιση γερμανικών ενισχύσεων σταθεροποίησε το μέτωπο και εξεδίωξε τους Γιουγκοσλαβους από αρκετά σημεία. Με την είσοδο της 718ης Κυνηγών,οι Γερμανοί αναλώθηκαν σε μια αιματηρή σειρά συγκρούσεων 10 ημερών στην οποία επικράτησαν πλήρως αναγκάζοντας τον διοικητή της 1ης Ταξιαρχίας Προλετάριων, που υπέστη τρομερή αιμορραγία, να αναφέρει στον Τίτο την αποτυχία και τον κίνδυνο κατάρρευσης.
 |
| Τσέτνικς μαζί με Ιταλούς στρατιώτες στη Τζαμπλάνιτσα. |
Με την ιταλική Μεραρχία Μούρτζε διαλυμένη (2.300 απώλειες) και με κατώτατο ηθικό ,κρίθηκε αναγκαία η αποστολή 3.000 Τσέτνικς για την άμυνα της πόλης Κονιτς. Η παρουσία τους ήταν όντως αναγκαία. Οι παρτιζάνοι της 3ης Μεραρχίας έπεσαν με ορμή στις 22,23 και 24/2 αλλά απωθήθηκαν κάτι που αναγνώρισαν οι Γερμανοί λέγοντας για τη σημαντική «βοηθεια των γενναίων Τσέτνικς». Όμως εκείνη τη στιγμή, ο Τίτο είδε με τρόμο την 717η να εμφανίζεται στο Προζόρ επιδιώκοντας την κατάρρευση όλου του δυτικού μετώπου.
Με ΑΝΣΚ την κατάληψη του Λίβν οι Γερμανοί ξεκινησαν την επιχείρηση «Λευκό 2» και πίεζαν πλέον ασταμάτητα τους παρτιζάνους εν μέσω βαρύ χειμώνα. Οι τελευταίοι υποχωρούσαν συνεχώς προσπαθώντας να επιβιώσουν εγκαταλείποντας τις πόλεις τη μια μετά την άλλη, και το Λίβν έπεσε στις 5 Μαρτίου. Εντωμεταξυ, ο Τίτο και το αρχηγείο του είχαν βρεθεί σε απίστευτα δεινή θέση, αφού πλέον δεν είχαν διέξοδο. Από τη μια οι Γερμανοί φαίνονταν ασταμάτητοι στα ορεινά περάσματα του Προζόρ ,από την άλλη οι επιθέσεις στο Κόνιτς είχαν πέσει πάνω στους σκληροτράχηλους Τσέτνικς και ήταν σε τέλμα. Τελικά,πήρε την κατάσταση και την ευθύνη πάνω του. Διέταξε αλλαγή της επίθεσης πάνω στους ορμώμενους Γερμανούς του Προζόρ. Εκεί, στις 2 Μαρτίου εκτυλίχθηκαν απίστευτες σκηνές στις πλαγιές του όρους Ραντούσα. Κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες και με βαρύτατες απώλειες, οι παρτιζάνοι ανάγκασαν τους Γερμανούς σε υποχώρηση. Λόχοι των παρτιζάνων είχαν μείνει με 8 μόλις άνδρες , ενώ δεκάδες ήταν οι κρυοπαγημενοι, αλλά η πίεση δεν σταμάτησε και τις δύο επόμενες ημέρες, όταν και αιχμαλώτισαν τον Ταγματάρχη Στρέκερ, κάτι που οδήγησε στις «διαπραγματεύσεις του Μαρτίου».
 |
| Χάρτης των επιχειρήσεων «Fall Weiß», 20 Ιανουαρίου με 9 Μαρτίου 1943 (Επιχείρηση «Λευκό»). Στην γιουγκοσλαβική ιστοριογραφία αναφέρεται ως «Τέταρτη εχθρική επίθεση ». |
Τοτε , προς έκπληξη όλων ,ο Τίτο κάνει ξανά στροφή 180 μοιρών και επιτίθεται άλλη μια φορά στη Τζαμπλάνιτσα αιφνιδιάζοντας τους Τσέτνικς. Το σχέδιο ήταν « να πάρει μια ανάσα» από τη μια πλευρά και κατόπιν να επιτεθεί ξανά στην έτερη όσο πιο γρήγορα γινόταν. Όλο το καταληφθεν βαρύ υλικό και τα άρματα ρίχτηκαν στον ποταμό Νερέτβα. Για μια ακόμα φορά ο Τίτο βασίστηκε στην παραπλάνηση. Ανατίναξε όλες τις γέφυρες του ποταμού δίνοντας την εντύπωση ότι θα έφευγε βόρεια μόλις οι εναέριες δυνάμεις των Γερμανών έβλεπαν την καταστροφή ,κάτι που έγινε και κατόπιν επιδιόρθωσαν πρόχειρα και ταχύτατα τις γέφυρες ,αιφνιδίασαν τους λιγοστούς Τσέτνικς και διέφυγαν κάτω από το συνεχές σφυροκόπημα της Λουφτβάφε αλλά μέσα από τα ορεινά και δασώδη περάσματα.
Το αποτέλεσμα ήταν μια στρατηγική νίκη για τον Γιόσιπ Μπροζ Τίτο που κατάφερε να διαφύγει από τη θανάσιμη παγίδα. Το τίμημα όμως ήταν τρομερό. Περίπου 12.500 παρτιζάνοι ήταν νεκροί, άλλοι 2.506 αιχμάλωτοι και άγνωστος ο αριθμός τραυματιών. Στον αντίποδα ο τακτικά νικητής Άξονας είχε υποστεί συνολικά 6.500 με 8.500 άνδρες σε νεκρούς, τραυματίες και αγνοούμενους. Από αυτούς 1.900 με 2.400 ήταν Γερμανοί, 2.600 περίπου των Ιταλών , 600 των Κροατών και 2 με 3 χιλιάδες των Τσέτνικς.
 |
| Άνδρες της 118ης Ελαφράς Μεραρχίας Πεζικού, που από τον Απρίλιο του 1943 θα γινόταν Κυνηγών, κατά τη διάρκεια των μαχών στη Γιουγκοσλαβία. |
Χαλάστρας Κωνσταντίνος
