Η αντίδραση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στη στέψη του Καρλομάγνου από τον Πάπα

 Τα Βυζαντινά ανάκτορα προσπέρασαν τη στέψη στη Ρώμη με χαρακτηριστική περιφρόνηση. Ελάχιστες ήταν οι αναφορές στο πρόσωπο του Καρόλου και όσες υπήρχαν αναφέρονταν σε έναν δυτικό βάρβαρο βασιλιά, ο οποίος αναγνώρισε την επικυριαρχία του βυζαντινού αυτοκράτορα, αφού αποδέχθηκε τον τίτλο του πατρικίου (patricius).[1]Για τους Βυζαντινούς ο Φράγκος βασιλιάς δεν αποτελούσε παρά μόνο μια δευτερεύουσα δύναμη ενάντια στην κεντρική εξουσία της οικουμενικής αυτοκρατορίας. Μόλις ένα βυζαντινό χρονικό αναφέρεται στην τελετουργία που έλαβε μέρος τα Χριστούγεννα του 800.         

            Αξιοσημείωτη ήταν η αλλαγή στάσης του Καρόλου μετά τη στέψη καθώς δεν έθεσε ζήτημα ξανά επί του ζητήματος της λατρείας των εικόνων- άλλη μια απόδειξη της βαρύνουσας πολιτικής και όχι θρησκευτικής πτυχής του ζητήματος. Πλέον, αυτό που του απέμενε ήταν η αναγνώριση του τίτλου του από την Ανατολική Αυτοκρατορία. Η αναγνώριση αυτή θα μπορούσε να επιτευχθεί εφ’ όσον οικοδομούσε ένα κλίμα φιλίας ή και συμμαχίας. Ακολουθώντας τη βυζαντινή τακτική λίγα χρόνια νωρίτερα, αν αποδεχθούμε τα βυζαντινά χρονικά, έστειλε πρέσβεις, το επόμενο έτος, στην αυτοκράτειρα Ειρήνη με προτάσεις γάμου, μαζί με την εγκάρδια συμφωνία του πάπα σε αυτό το θέμα.[2] Το σενάριο αν τύγχανε επιτυχές θα δημιουργούσε μια αυτοκρατορία κολοσσιαία σε μέγεθος και ισχύ αλλά με τρομερή ανομοιογένεια και ροπή προς διαμελισμό. Έχει διαπιστωθεί όμως από την έρευνα ότι η συγκεκριμένη αναφορά του Θεοφάνη είναι κατά πάσα πιθανότητα ψευδής.

Χάρτης της Μεσαιωνικής Ευρώπης το 800 μ.Χ. Δημιουργός ο Christos Nüssli

            Τελικά η Ειρήνη απέρριψε τις προτάσεις αλλά της απέμενε ελάχιστος χρόνος για να την απασχολεί το ζήτημα. Η αστάθεια στην οποία είχε περιέλθει το Βυζάντιο, για την οποία έφερε μεγάλο μερίδιο ευθύνης, είχε ως επακόλουθο την πτώση της τον Οκτώβριο του 802 και την άνοδο του γενικού λογοθέτη, Νικηφόρου Α’(802-811). Οι απεσταλμένοι του Καρόλου στη συνέχεια αποτελούσαν τα μάτια και τα αυτιά του, ενημερώνοντάς τον με τις εξελίξεις του Βυζαντίου. Το 803 οι διαπραγματεύσεις για την απόδοση της Βυζαντινής Δαλματίας και της Βενετίας απέβησαν άκαρπες αφού όπως μαρτυρούν τα βασιλικά φράγκικα χρόνια, ο Νικηφόρος δεν συνέχισε και δεν επικύρωσε ό,τι προσπάθησε η Ειρήνη. Μια αναπάντεχη στροφή των Βενετών προς τους Φράγκους δυναμίτισε το κλίμα. Η άμεση αντίδραση του Βυζαντίου ήταν η αποστολή στόλου προς ανακατάληψη της Δαλματίας με επικεφαλή τον πατρίκιο Νικήτα το 806. Η κίνηση αυτή απέφερε, έστω και προσωρινά, αποτέλεσμα. Το επόμενο έτος ο βυζαντινός αρχηγός του στόλου που βρισκόταν ήδη στη Βενετία σύναψε ειρήνη με τον γιο του Καρόλου, Πεπίνο Καρλομάγνο και στη συνέχεια αποχώρησε.[3]

            Μια νέα εκστρατεία όμως του τελευταίου, στην Ιταλία έφερε τις δυο αυτοκρατορίες στο χείλος της πολεμικής σύρραξης. Το 809 βυζαντινή μοίρα στόλου ηττήθηκε στο Κομάτσιο και επέστρεψε στη Βενετία. Η γενίκευση της σύγκρουσης αποφεύχθηκε από τον θάνατο του Πεπίνου τον Ιούλιο του 810, έξω από τα τείχη της Βενετίας την οποία απέτυχε να καταλάβει μετά από 6 μήνες πολιορκίας. Στη συνέχεια με τις νέες διπλωματικές επαφές Καρόλου και Νικηφόρου επικυρώθηκε η ειρήνη όταν ο Κάρολος έστειλε γι’ αυτόν τον λόγο, το 811, τους απεσταλμένους του, αρχιεπίσκοπο Χάιντο της Βασιλείας, κόμη Ούγκο από την Τούρ και τον Λομβαρδό Άιο στην Κωνσταντινούπολη. Ένας απρόβλεπτος παράγοντας όμως, ακύρωσε την ενδεχόμενη εξέλιξη των διαπραγματεύσεων. Οι αγώνες ενάντιων των Βουλγάρων του Κρούμου είχαν ως συνέπεια τη συντριπτική ήττα των Βυζαντινών στην Πλίσκα το 811 και τον τραγικό θάνατο του αυτοκράτορα Νικηφόρου.

Ο πίνακας που απεικονίζει τη στέψη του Καρλομάγνου (742-814 μ.Χ.) ως Αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον Πάπα Λέοντα Γ' (795-816 μ.Χ.) στις 25 Δεκεμβρίου 800 μ.Χ. Πίνακας του Φρίντριχ Κάουλμπαχ, 1861.

            Ο διάδοχός του Μιχαήλ Α’ Ραγκαβές (811-813), μετά από τη σύντομη θητεία στον θρόνο του Σταυράκιου, επιχείρησε την εποικοδομητική  σχέση των επαφών με τους Φράγκους. Έστειλε πρεσβεία, τους πρωτοσπαθάριους Αρσάφειο και Θεόγνωστο, στον Κάρολο προκειμένου να διαπραγματευτεί μια συνθήκη ειρήνης και τον υιό του Θεοφύλακτο με την προοπτική του συνοικεσίου, κάτι που αποκρύπτουν τα λατινικά χρονικά. Το περιεχόμενο παρουσιάζει έναν κόσμο του Χριστού στον οποίο ο Κάρολος και ο Μιχαήλ έχουν επιλεχθεί ελέω Θεού να είναι αυτοκράτορες και να διατηρήσουν την ειρήνη.[4]

            Με τη συνθήκη αυτή  στο Άαχεν στις 13 Ιανουαρίου 812, το Βυζάντιο αναγνώρισε την ύπαρξη μιας άλλης αυτοκρατορίας, όμως κράτησε τον τίτλο «Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων» μόνο για τον εαυτό του. Μαζί με αυτό όμως αναγνώρισε μια νέα σαφή κατανομή των σφαιρών με τη νέα δύναμη στη Δύση.  Σε πρακτικό επίπεδο, οι Βυζαντινοί έπρεπε να αποδεχθούν τη νέα πολιτική πραγματικότητα που περιελάμβανε τον περιορισμό των Βυζαντινών στα παράκτια κέντρα των πόλεων και του σλαβικού πληθυσμού στην ενδοχώρα. Η Βενετία και η δυτική Ίστρια επεστράφησαν στο Βυζάντιο, ενώ αποκαταστάθηκε πλήρως και η βυζαντινή κυριαρχία στη νότια Ιταλία. Οι συνέπειες αυτών των εξελίξεων επηρέασαν την πολιτική και πνευματική επιρροή ή κυριαρχία του Βυζαντίου στη περιοχή των δυτικών Βαλκανίων. Η συνθήκη αποτέλεσε τη δομή και το πνεύμα των σχέσεων ως το 830, όταν σταδιακά άρχισε να εξασθενεί.

Χαλάστρας Κωνσταντίνος

---

[1] H. Fichtenau, The Carolingian Empire, the age of Charlemange,σελ. 71.

[2] Niebuhr, Theophanis,σελ.737. «..ζευχθήναι μάλλον Ειρήνη βουληθείς, πρέσβεις εις τούτο πέμψας τω επιόντι χρόνω ινδικτιώνι ι’».

[3] Pertz, Annales Regni Francorum, σελ.122 « Classis a Niciforo imperatore, cui Niceta patricius praeerat, ad reciperandam Dalmatiam mittitur», σελ. 124 « Niceta patricius qui cum classe Constantinopolitana sedebat in Venetia, pace facta cum Pippino rege et indutiis usque ad mensem Augustum constitutes statione solute Constantinopolim regressus est».

[4] Pertz, Annales Regni Francorum, σελ.132 «Cum quibus et suos legatos direxit, Michahelem scilicet episcorum et Arsafium atque Theognostum protospatharios, et per eos pacem a Niciforo inceptam confirmative.

Η σφαγή της Κωνσταντίνης, 20 Αυγούστου 1955.

To οργανωμένο σχέδιο αποτελούσε πρωτοβουλία του Γιουσέφ Ζίγκχουντ, επικεφαλής του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (Front de Libération Nationale)/FLN στη Βόρεια Κωνσταντίνη με στόχο να αναζωπυρώσει τις συγκρούσεις με τον Γαλλικό Στρατό και να ανατρέψει τις προόδους του Ζακ Σουστέλ,  γενικού αντιπροσώπου της γαλλικής κυβέρνησης στην Αλγερία. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Λακχντάρ Μπεντομπάλ, πρώην αναπληρωτή του Γιουσέφ, το FLN ήθελε να δημιουργήσει ένα αδιάβατο «χάσμα αίματος»  μεταξύ των Αλγερινών και των Γάλλων με τις τυφλές σφαγές, από τις οποίες οι διαπραγματεύσεις δεν θα είχαν καμία ελπίδα και να ακυρώσει στην πράξη την έκκληση μετριοπαθών μουσουλμάνων προχούντων οι οποίοι καταδίκαζαν «κάθε βία από όπου κι αν προέρχεται».

Η σφαγή στην Ελ Αλία από τους Αλγερινούς του FLN αποτέλεσε ένα μνημείο κτηνωδίας από το οποίο δεν γλίτωσαν ούτε βρέφη που δεν είχαν συμπληρώσει χρόνο ζωής. 

Εκείνη την ημέρα ένας όχλος από αρκετές χιλιάδες μουσουλμάνους οπλισμένους με πυροβόλα όπλα, τσεκούρια, αξίνες και κάθε λογής αντικείμενα, επιτέθηκε καθοδηγούμενος από άντρες του FLN σε όποιον Ευρωπαίο έβλεπε στην πόλη Φιλιπβίλ (σμρ. Σκικντά) αλλά και σε μουσουλμάνους «συνεργούς». Πολίτες εκτελούνταν εν ψυχρώ ενώ η αφηνιασμένη μάζα είχε πλημμυρίσει την πόλη. Εκεί, η γαλλική αστυνομία και οι αλεξιπτωτιστές αντέδρασαν ακαριαία και εξαπέλυσαν αντεπίθεση. Μετά από σκληρή αλλά σύντομη μάχη, 134 μουσουλμάνοι ήταν νεκροί, 700 αιχμάλωτοι ενώ η γαλλική πλευρά μετρούσε 14 νεκρούς αστυνομικούς. Επιθέσεις εκτελέστηκαν και σε φυλάκιο στο Ελ Χρούμπ και στην Κωνσταντίνη αλλά αποκρουστηκαν με επιτυχία. 

Δε συνέβη όμως το ίδιο και στην πόλη Ελ Αλια, μια μικρή κωμόπολη με 2.000 μουσουλμάνους και 130 Ευρωπαίους που βασιζόταν κυρίως στα ορυχεία πυρίτη. Εκατοντάδες μουσουλμάνοι, άνδρες και γυναίκες, ως επί το πλείστον οπλισμένοι με διαφορά γεωργικά εργαλεία, αξινες, ακονισμένα φτυάρια ή μαχαίρια με επικεφαλής 25 άνδρες του FLN επιτέθηκαν στους χθεσινούς ευρωπαίους γείτονές τους. Για την ακρίβεια, μιας και οι ευρωπαίοι άνδρες δούλευαν εκείνη τη στιγμή στα ορυχεία, βρήκαν την ευκαιρία και επιτέθηκαν στα γυναικόπαιδα που ήταν στα σπίτια. Ακολούθησαν κτηνωδιες πέρα από κάθε φαντασία. 

Όλες οι γυναίκες βιάστηκαν, τεμαχίστηκαν και αποκεφαλιστηκαν. Κάτω από τις κραυγές «Αλλάχ ου Ακμπάρ» των ανδρών και τις αλαλάζοντες φωνές των γυναικών, οι χθεσινοί συμπολίτες άρπαζαν τα παιδιά και έκοβαν τους λαιμους τους, ενώ έπαιρναν τα βρέφη και τα πετούσαν με δύναμη στον τοίχο μέχρι να διαλυθούν τα μικρά κρανία τους. Στο Αΐν Αΐμπ συνέβη ένα εξίσου φρικιαστικό περιστατικό, όταν η Μοερναντέτ Μέλλο, ένα νεογέννητο βρέφος μόλις 5 ημερών, τεμαχίστηκε μπροστά από στη μητέρα της, η κοιλιά της οποίας στη συνέχεια άνοιξε για να τοποθετηθούν τα κομμένα μέλη του βρέφους. Ο Ζακ Σουστέλ, αντιπρόσωπος της γαλλικής κυβέρνησης στην Αλγερία, έγραψε «Το αίμα ήταν παντού, βάφοντας αυτούς τους ταπεινούς εσωτερικούς χώρους, τις φωτογραφίες που κρέμονται στους τοίχους, τα έπιπλα της επαρχίας, όλα τα φτωχά πλούτη αυτών των εποίκων χωρίς ιδιαίτερη περιουσία». Άλλοι 13 Ευρωπαίοι δολοφονήθηκαν στο Σαιντ Σαρλαί, μεταξύ των οποίων και 3 παιδιά.

Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «L'Express» , 5 μήνες μετά τις σφαγές και 2 μήνες μετά τη δημοσίευση του περιοδικού «Life» στις 3 Οκτωβρίου 1955, δείχνοντας τα στιγμιότυπα που προκάλεσαν ένα σκάνδαλο στα ΜΜΕ και το πολιτικό σκηνικό της Γαλλίας, ως προς τα μέσα και τον βαθμό καταστολής. Οι εικόνες όμως που αντίκρυσαν οι Γάλλοι στρατιώτες δύσκολα θα άφηναν περιθώρια σε κάθε στρατιώτη.

Οι Γάλλοι αλεξιπτωτιστες που έφτασαν κατόπιν για να επιβάλουν την τάξη είδαν  σκηνές βγαλμένες από την κόλαση. Μετά το απίστευτο σοκ και την αποστροφή το μόνο που ζητούσαν ήταν η εκδίκηση. Περίπου 80 αλγερινοί αντάρτες στην Ελ Αλία και 60 στο Ελ Χρουμο εκτελέστηκαν επί τόπου. Οι εικόνες που αντικρυσαν δεν τους άφησαν περιθώρια για κανέναν οίκτο. Στο γήπεδο της Φιλιπβίλ, συγκεντρωθηκαν εκατοντάδες αλγερινοί που εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες μετά από σύντομη ανάκριση. Ο δήμαρχος της πόλης Μπενκέτ Κρεβώ δημιούργησε πολιτοφυλακή που προκάλεσε αρκετά χτυπήματα, συχνά τυφλά, στους Αλγερινούς. Τις επόμενες μέρες, αρκετά ύποπτα άτομα που θεωρήθηκαν ότι φιλοξενούσαν μέλη του FLN ή ότι συμμετείχαν στις επιθέσεις, εκτελέστηκαν εξολοθρεύτηκαν από τη γαλλική αεροπορία. Περίπου 1.200 με 5.000 Αλγερινοί πλήρωσαν το τίμημα των σφαγών 123-211 ατόμων εκ των οποίων οι 92-161, ανάλογα με τις πηγές, άμαχοι. 

Το γεγονός ότι ορισμένες από τις  φρικαλεότητες είχαν διαπραχθεί από «έμπιστους» μουσουλμάνους γείτονες, με τους οποίους ζούσαν τα θύματα εδώ και χρόνια, δημιούργησε μεγάλη νευρικότητα στην κοινότητα Pied-Noir, η οποία άρχισε να συνειδητοποιεί ότι ο κάθε μουσουλμάνος αποτελούσε έναν πιθανό μελλοντικό εχθρό και ότι δεν υπήρχε περιθώριο «μέσης λύσης».

Χαλάστρας Κωνσταντίνος