Επιχείρηση «Φρειδερίκος II», 22-26 Ιουνίου 1942. Οι Γερμανοί αποτελειώνουν την ομάδα στρατιών «Νοτιοδυτικό Μέτωπο» ως στρατιωτικό σχηματισμό.

Γερμανικά άρματα μάχης κοντά στο Χάρκοβο τον Μάιο του 1942.

Παρ' όλο που οι Σοβιετικοί είχαν υποστεί μια ήττα πρώτου μεγέθους κατά την αποτυχημένη επίθεση στο Χάρκοβο, τη «δεύτερη μάχη του Χαρκόβου» κατείχαν ακόμα σημαντικές θέσεις και δυνάμεις οι οποίες έπρεπε να εξαλειφθούν προκειμένου να δημιουργηθεί ο διάδρομος για τη μεγαλεπήβολη επιχείρηση «Μπλε»-Fall Blau. Οι αντικειμενικοί σκοποί που προβλέπονταν για τη  «Φρειδερίκος II» ήταν η περικύκλωση της 9ης και 38ης Σοβιετικής Στρατιάς στα βόρεια και ανατολικά του Ιζιούμ και η προώθηση της 1ης ΤΘ Στρατιάς ( Panzerarmee) περίπου 30 μίλια (48 χλμ.) προς τα ανατολικά ώστε να φτάσει στο σημείο εκκίνησης για το «Blau II» στον ποταμό Όσκολ στην περιοχή κάτω από το Κουπιάνσκ.

Στην απέναντι όχθη του μετώπου, οι Σοβιετικοί ανέμεναν τη γερμανική αντεπίθεση. Στις 29 Μαΐου, οι τρεις επικεφαλής, μεταξύ των οποίων ήταν και ο αργότερα ευρύτερα γνωστός Νικίτα Χρουστσώφ, έστειλαν στην Στάβκα μια εκτίμηση της κατάστασης, στην οποία έκαναν λόγο για νέες γερμανικές επιθέσεις σε πέντε έως δέκα ημέρες. Αν και ο πολιτικός επίτροπος Τιμοσένκο θεώρησε ότι αυτές θα ήταν δευτερεύουσας σημασίας έχοντας κατά νου ότι βασικός στόχος ήταν η Μόσχα, εντούτοις έστειλε τον Χρουστσώφ στον Στάλιν προκειμένου να ζητήσουν ενισχύσεις όπως και ..παραδόξως έγινε.

Για τους Γερμανούς κλειδί της επιτυχίας ήταν η ταχύτητα. Οι λασπώδεις, από τις πρόσφατες βροχές, δρόμοι δεν ευνοούσαν και έτσι η επιχείρηση πήγαινε από αναβολή σε αναβολή: αρχικά στις 17, μετά στις 20 και εν τέλει στις 22 Ιουνίου. Κύριος γερμανικός σχηματισμός ήταν το 3ο ΤΘ ΣΣ , το οποίο επρόκειτο να επιτεθεί ανατολικά από την περιοχή του Τσουχουίβ στα ΝΑ προς την κατεύθυνση του Κουπιάνσκ και στη συνέχεια να στραφεί σχεδόν απευθείας προς τα νότια κατά μήκος του ποταμού Οσκόλ. Στο νότο, το 44o ΣΣ του στρατηγού Maximilian de Angelis και το 11ο ΣΣ επρόκειτο να διασχίσει τον ποταμό Ντόνετς στην περιοχή μεταξύ Ιζιούμ και τις εκβολές του ποταμού Οσκόλ και να συνεχίσει ΒΑ για να συναντήσει το 3ο ΤΘ ΣΣ στην περιοχή της Γκοροχόβατκα. Στοιχεία του 51ου Σώματος του στρατηγού Walter von Seydlitz-Kurzbach επρόκειτο να συνδράμουν βορειότερα.

Κατεστραμμένο σοβιετικό άρμα μάχης Τ-34 στην περιοχή
του Κουπιάνσκ.

Οι περιστάσεις οπως αναφέρθηκε δεν χωρούσαν νέα αναβολή και τα γερμανικά άρματα της 22ης ΤΘ Μεραρχίας ξεκίνησαν την προέλασή τους υπό βροχή. Αν και αρχικά υπήρξε αντίσταση, σύντομα αυτή εκτυλίχθηκε σε φυγή. Οι νωπές αποτυχίες του Μαϊου είχαν ρίξει τόσο το ηθικό των Σοβιετικών που το πρωί της επόμενης μέρας, στις 23/6, υποχωρούσαν σε όλο το μέτωπο μεταξύ του Κουπιάνσκ στα βόρεια και του Ιζιούμ στο νότο, βαδίζοντας προς τα ανατολικά, στην κατεύθυνση του ποταμού Οσκολ. Το βράδυ της ίδιας ημέρας το Κουπιάνσκ είχε πέσει. Το 44ο ΣΣ από την πρώτη κιόλας μέρα διέσπασε τις εχθρικές γραμμές και έστησε μάλιστα προγεφύρωμα. Για τις επόμενες 2 ημέρες οι Γερμανοί στρατιώτες αναλώθηκαν στην εκμηδένιση των θυλάκων που έμειναν πίσω και οποίοι δεν προέβαλλαν ισχυρή αντίσταση. Μέχρι τις 26 Ιουνίου οι Γερμανοί είχαν εκκαθαρίσει τους τελευταίους θύλακες των σοβιετικών στρατευμάτων και η «συγκομιδή» αιχμαλώτων έφτασε τους 22.800 άνδρες .

Ο Μποκ συνεχάρη την 1η ΤΘΣ, λέγοντας: «Η Πρώτη Στρατιά Πάντσερ μπορεί να δει την τελευταία της νίκη με δικαιολογημένη υπερηφάνεια». Ο Κλάιστ πρόσθεσε τις δικές του ευχαριστίες «στους αξιωματικούς και τα στρατεύματα, συμπεριλαμβανομένων των νεαρών συντρόφων μας από την Εργατική Υπηρεσία». Ενώ όμως τόσο ο φον Μποκ όσο και ο φον Κλάιστ εξέφρασαν την πλήρη ικανοποίησή τους για την ολοκλήρωση των δύο επιχειρήσεων, υπήρξαν ανάμεικτες αντιδράσεις στα υψηλότερα επίπεδα διοίκησης, καθώς οι μάχες κερδήθηκαν σχετικά εύκολα, αλλά είχαν συγκριτικά λίγους αιχμαλώτους. Σε συνομιλία με τον Χάλντερ, αρχηγό του γενικού επιτελείου Oberkommando des Heeres, ο φον Μποκ είπε ότι ίσως οι Σοβιετικοί περιμένουν τις ΗΠΑ να παρέμβουν σε μεγάλη κλίμακα τώρα που οι Αμερικανοί είχαν εμπλακεί στον πόλεμο για περισσότερο από έξι μήνες και είχαν αποφασίσει, μέχρι να έρθει εκείνη η ώρα, να αποφύγουν τις μεγάλες ήττες και να υποχωρούν όποτε δινόταν η ευκαιρία εκμεταλλευόμενοι το τεράστιο στρατηγικό βάθος.

Η επέλαση της 4ης Ελαφράς Ταξιαρχίας Ιππικού πάνω στα οθωμανικά χαρακώματα στη μάχη της Μπεέρσεμπά.

 «Ήταν ξεκάθαρο για μένα ότι η επιχείρηση έπρεπε να γίνει πριν πέσει το σκοτάδι, γι' αυτό συμβούλεψα την επέλαση στο σημείο ως τη μοναδική μας ευκαιρία. Είχα κάποια εμπειρία από επιτυχημένες αιφνιδιαστικές επιθέσεις στα στρατόπεδα των Μπόερ στον πόλεμο της Νότιας Αφρικής.» *

Στις 31 Οκτωβρίου 1917 η 4η Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού εκτέλεσε μια θρυλική επέλαση πάνω στα οθωμανικά χαρακώματα στη μάχη της Μπεέρσεμπά έχοντας αντί για σπαθες τις ξιφολόγχες τους στα χέρια. Η διαταγή ανέφερε να κραδαίνεται η ξιφολόγχη, η οποία έπρεπε να ακονιστεί τάχιστα, ως σπάθη πάρα να είναι προσαρμοσμένη στο τυφέκιο. Με εξαιρετική υποστήριξη πυροβολικού έπεσαν πάνω στους Οθωμανούς υπερασπιστές που ξεκίνησαν να βάλλουν προς τους καλπάζοντες ιππείς. Ξεκίνησε μια σκληρή μάχη μέσα στις γραμμές των χαρακωμάτων. Σύντομα ο εχθρός άρχισε να υποχωρεί απο την ορμητικότητα.

«Θεωρώ ότι η επιτυχία οφειλόταν στην ταχύτητα με την οποία πραγματοποιήθηκε η επέλαση. Εξαιτίας του όγκου του πυρός που διέθεταν τα πολυβόλα και τα τουφέκια από την οχυρωμενη θέση του εχθρού, μια ασύντακτη  επίθεση θα είχε ως αποτέλεσμα πολύ μεγαλύτερο αριθμό απωλειών. Παρατηρήθηκε επίσης ότι το ηθικό του εχθρού κλονίστηκε πολύ από τα στρατεύματά μας που κάλπαζαν πάνω από τις θέσεις του, προκαλώντας έτσι στους τυφεκιοφόρους και τους πολυβολητές του να χάσουν κάθε έλεγχο της πειθαρχίας του πυρός.»**

« Ένα υπέροχο θέαμα ξεπήδησε ξαφνικά στα αριστερά μας, καθώς οι γραμμές των ιππέων κινούνταν. Οι Τούρκοι ήταν σε φυγή και η αυστραλιανή μεραρχία τους κυνηγούσε. Βλέπαμε τα άλογα να πηδούν στα χαρακώματα, σκόνη παντού.» ***Ενώ τα άλογα συνέχισαν τον καλπασμό, οι στρατιώτες αφίππευσαν συντονισμένα και επιτέθηκαν στα χαρακώματα και τις ξιφολόγχες , σκοτώνοντας μεταξύ 30 και 40 Οθωμανούς πριν οι υπόλοιποι παραδοθούν. Οι υπερασπιστές «πολέμησαν σκληρά, και ένας σημαντικός αριθμός δικών μας σκοτώθηκαν», ενώ μεταξύ αυτών σκοτώθηκαν και τέσσερις βετεράνοι της Καλλίπολης. 

Μαζί τα 4ο και το 12ο συντάγματα ελαφρύ Ιππικού πήραν 1.148 αιχμαλώτους, 10 πυροβόλα, τέσσερα πολυβόλα και μια τεράστια ποσότητα στρατιωτικού υλικού. Οι ιππείς είχαν 55 νεκρούς και 58 τραυματίες. «Η τιμή και η δόξα της εξασφάλισης της πόλης ανήκει στην 4η Ελαφρά Ταξιαρχία σε μια επίθεση ιππικού που σε φήμη κατατάσσεται ίση με αυτήν της Ελαφράς Ταξιαρχίας στην Μπαλακλάβα το 1854».

*Επιστολή του Ντόναλντ Κάμερον, επικεφαλής του 12ου Συντάγματος Ιππικού 1928 στον Αυστραλό ιστορικό E. W. Bean.

**Αντισυνταγματάρχης M. Bourchier, διοικητής του 4ου Συντάγματος Ιππικού.

*** Τζέιμς Μακ Κάρολ από το σημείο στο Τελ Ελ Σαμπά.

Επιχείρηση «Moduler», Αύγουστος-Νοέμβριος 1987.

Κατά τη διάρκεια αυτής της επιχείρησης (διήρκησε από τις 4 Αυγούστου έως τις 30 Νοεμβρίου) στις 3 Οκτωβρίου οι δυνάμεις της Νοτίου Αφρικής προσπαθούσαν να ανακόψουν τους κομμουνιστές του FAPLA (Forças Armadas Populares de Libertação de Angola) και τους Κουβανούς για να περισωσουν τους πιεζόμενους άνδρες της UNITA (Εθνική Ένωση για την Ολική Ανεξαρτησία της Αγκόλα - Uniao Nacional para a Independencia Total de Angola). Κατά τη διάρκεια αυτών των μαχών, κατάφεραν να καταλάβουν έναν σοβιετικό Α/Α εκτοξευτη SA-8.

Τότε τον Οκτώβριο, το Νοτιοαφρικανικό 61ο ΜΚ Τάγμα και σε συνδυασμό σε δεύτερο χρόνο με τη SAAF κατέστρεψαν κυριολεκτικά ολόκληρη την 47η ΤΘ Ταξιαρχία της FAPLA και των Κουβανών. Είχαν υποκλέψει πιο πριν σήμα του εχθρού για την ώρα διάβασης ενός ποταμού και με αιχμή του δόρατος μερικά ΤΟΜΑ Ratel-90 επιτέθηκαν μανιασμενα. Κάθε προσπάθεια του FAPLA με χερσαίες δυνάμεις και με τα MIG για βοήθεια ή απαγκιστρωση της 47ης κατέληξε σε αποτυχία. Από τις 10.17 έως τις 12.00 και από τις 14.00 έως τις 17.00, η δύναμη των κομμουνιστών είχε εξοντωθεί. Πάνω από 600 στρατιώτες ήταν νεκροί και περίπου 10 άρματα μάχης και ΤΟΜΑ απωλεσθεντα. Οι Νοτιοαφρικανοί είχαν 1 μόλις νεκρό και 1 Ratel-90 εκτός μάχης.

Ο Γιόχαν Λέμαν, ένας αξιωματικός πληροφοριών της SAAF κατευθύνθηκε στην περιοχή καταμετρώντας τις ζημιές και τις απώλειες που υπέστη η 47η ΤΘ Ταξιαρχία με ένα προπορευόμενο τμήμα από το 32ο Τάγμα. Σαρώνοντας την περιοχή μέσα από τα κιάλια του στην ομίχλη, σε μια λασπώδη πεδιάδα κάτι κέντρισε αμέσως το ενδιαφέρον του. Παρατηρώντας πιο προσεκτικά, έμεινε έκπληκτος και αμέσως ανέφερε στον ασύρματο ότι είχε δει ένα SA-8.

Τότε, ο Λέμαν και ο λοχαγός Πιέτ βαν Ζυλ προχώρησαν στην πεδιάδα και βρήκαν το Α/Α σύστημα κολλημένο στην παχιά λάσπη. Χωρίς να χάσει χρόνο, ο Πιέτ βαν Ζυλ πηδηξε σε ένα επίσης εγκαταλελειμμένο σοβιετικό άρμα μάχης Τ-55 του FAPLA που ήταν παραδίπλα και διαπίστωσε ότι ακόμα ήταν λειτουργικό. Η 21η Ταξιαρχία του FAPLA που ήταν δίπλα, επίσης μαζί με Κουβανούς, ξεκίνησε με μεγάλη νευρικότητα ένα μπαράζ πυροβολικού με ό,τι διέθετε προκειμένου να μην πέσει λειτουργικό το σύστημα στον εχθρό. Τάχιστα, οι νοτιοαφρικανοί έδεσαν το άρμα μάχης με το σύστημα SA-8 για να το τραβήξουν μέσα από την πεδιάδα, σε απόσταση 2 χλμ ανοιχτού πεδινού πεδίου εως τα πρώτα δέντρα. Και τα κατάφεραν. Παρά μερικές απώλειες προσωπικού το Α/Α περιήλθε επιτέλους στα χέρια τους μαζί με το άρμα.

Το γεγονός αυτό, προκάλεσε τεράστιο σοκ και ενδιαφέρον για τη Δύση και τις ΗΠΑ ειδικότερα, προκειμένου να μάθουν τις ικανότητες του συστήματος, τις αδυναμίες του και καθετί έως τότε απόρρητο. Στο αποκορύφωμα του ψυχρού πολέμου κανείς στη Δύση δεν είχε βρεθεί κοντά σε έναν από αυτο, αποτελούσε ένα σοβιετικό πυραυλικό σύστημα «Άκρως Απόρρητο» εκείνη την εποχή και η ικανότητά του ένα ομιχλώδες μυστήριο για τις δυτικές δυνάμεις.