Η μάχη της Νάρβας (1700). Οι Σουηδοί κατατροπώνουν τον τσαρικό στρατό.

Από το 1611 έως το 1721, η Σουηδία ήταν μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη, κυρίαρχη στην προσπάθεια ελέγχου της Βαλτικής Θάλασσας και με μια μικρή αριθμητικά, αλλά τρομερή στρατιωτικά δύναμη.


Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, που ονομάζεται Stormaktstiden (Η εποχή της Μεγάλης Δύναμης), η σουηδική αυτοκρατορία κατείχε μια επικράτεια πάνω από το διπλάσιο του μεγέθους των σύγχρονων συνόρων της και μία από τις πιο επιτυχημένες στρατιωτικές δυνάμεις εκείνης της εποχής, αποδεικνύοντας πολλές φορές σε πεδία μάχης. 

Ένα από αυτά ήταν και η Νάρβα το 1700. Ο Σουηδός βασιλιάς Κάρολος Ιβ' -ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο το 1697, παρά την νεαρή ηλικία του, αποδείχθηκε αποφασιστικός κυβερνήτης και "ήταν ερωτευμένος με τον πόλεμο"- αντιμετώπισε τους Ρώσους υπό τον Ευγένιο ντε Κρουί. 

Οι τελευταίοι με 35-40.000 άνδρες και 195 κανόνια πολιορκούσαν τους 1.800 υπερασπιστές του φρουρίου της Νάρβας και ο Σουηδός βασιλιάς έσπευσε να λύσει την πολιορκία με 10.500 άνδρες και 37 κανόνια. Οι Σουηδοί προσέγγισαν τον ρωσικό στρατό στις 10 π.μ. και άρχισαν να προετοιμάζονται για την επίθεση. Ο Ντε Κρουί ανησυχούσε για το μικρό μέγεθος του σουηδικού στρατού και θεωρούσε ότι αυτό ήταν μόνο η εμπροσθοφυλακή των κυριότερων δυνάμεων.

Στις 2 μ. μ. οι Σουηδοί ξεκίνησαν την επίθεσή τους. Εκείνη τη στιγμή ο άνεμος άλλαξε και η χιονοθύελλα έπεφτε στα μάτια των Ρώσων. Μερικοί Σουηδοί αξιωματικοί ζήτησαν να αναβάλουν την επίθεση μέχρι το τέλος της καταιγίδας, αλλά ο Κάρολος άδραξε την ευκαιρία και προέλασε στις ρωσικές θέσεις υπό την κάλυψη του καιρού.

Οι Σουηδοί επιτέθηκαν με δύο συμπαγείς ομάδες, πλησίασαν γρήγορα τις ρωσικές θέσεις και έβαλαν μια ομοβροντία κατά την οποία οι Ρώσοι "έπεσαν σαν στάχυα ". Αρχικά, οι Ρώσοι αντιστάθηκαν : «Απάντησαν με ομοβροντία και σκότωσαν πολλούς », αλλά μέσα σε 15 λεπτά οι Σουηδοί πλησίασαν τα ορύγματα , έσπασαν την εχθρική αμυντική γραμμή και ξεκίνησε μια «τρομερή σφαγή». 

Ενεργώντας σύμφωνα με το σχέδιο, οι πειθαρχημένοι Σουηδοί μετακινήθηκαν στα νότια και στα βόρεια κατά μήκος της γραμμής οχύρωσης, συνθλίβοντας τη ρωσική άμυνα. Επιτέθηκαν στα ρωσικά συντάγματα και τα εξόντωναν ένα προς ένα. Υπήρξε πανικός και χάος, οι Ρώσοι στρατιώτες άρχισαν να σκοτώνουν τους αξιωματικούς και ο Κροΐ με το προσωπικό του έσπευσε να παραδοθεί. Πανικοβλημένες μάζες στρατευμάτων των Ρώσων έσπευσαν στην παρακείμενη γέφυρα του Καμπέρχολμ, που βρίσκεται στο βόρειο άκρο της αμυντικής γραμμής. Σε ένα κρίσιμο σημείο, η γέφυρα κατέρρευσε κάτω από τα υποχωρούντα ρωσικά στρατεύματα. Στη δεξιά (βόρεια) πλευρά των Ρώσων, μόνο δύο συντάγματα διατήρησαν τη σειρά μάχης. Αναδιπλώθηκαν σε τετράγωνα και αυτοσχέδιες οχυρώσεις φορταμαξών μαζί με ένα μέρος των υποχωρούντων στρατιωτών. 

Η μάχη της Νάρβας ήταν μια τρομερή ήττα για το ρωσικό στρατό. Συνολικά, οι Σουηδοί αιχμαλώτισαν 10 στρατηγούς και 10 συνταγματάρχες, 173 πυροβόλα, προκάλεσαν 18.000 απώλειες στον εχθρό, υφιστάμενοι 667 νεκρούς(31 αξ/κοι) και 1.247(66 αξ/κοι) τραυματίες.

Ο Οθωμανικός στόλος τον 18ο αιώνα.

Χαλάστρας Κωνσταντίνος

Ο βασικός στόλος των Οθωμανών, ο «Μεγάλος Στόλος»(Kebir Donanma) βρίσκονταν στην Κωνσταντινούπολη και αποτελούνταν από τα μεγάλα πολεμικά πλοία, τα πλοία της γραμμής, ενώ τις υπόλοιπες ναυτικές μονάδες(Ince Donanma), τις αποτελούσαν συνδυασμένες δυνάμεις από γαλέτες, κανονιοφόρους και κωπήλατα πλοία. Η διαβάθμιση των πλοίων από τους Οθωμανούς γίνονταν σύμφωνα με το μήκος κάθε ναυτικής μονάδας, από την πρύμνη ως την πλώρη της, μετρημένης σε zira, ίσο με 75 εκατοστά.[1]

Η ναυμαχία του Τσεσμέ τον Ιούλιο του 1770. Η ήττα
των Οθωμανών ήταν συντριπτική.

            Τα μεγαλύτερα πλοία ονομάζονταν uc ambarh, με 100 κανόνια πάνω σε τρεις σειρές καταστρώματος. Ο κύριος όγκος του Οθωμανικού στόλου αποτελούνταν από σκάφη με δύο σειρές καταστρωμάτων τα οποία χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες : 1) Στις μεγάλες γαλέρες (Kebir Kalyon) που διέθεταν 74 με 86 κανόνια και 2) στις μικρές γαλέρες (Sagir Kalyon) με 54 έως 70 κανόνια. Το 1768 υπήρχαν 5 σκάφη του πρώτου τύπου γαλέρας εκ των οποίων τα 3 χάθηκαν στη ναυμαχία του Τσεσμέ. 

Οι δεύτερες είχαν πιο υποστηρικτικό ρόλο. Στις εκστρατείες που έλαβαν μέρος στη Μαύρη Θάλασσα, οι επιχειρήσεις που ανέλαβε το Ναυτικό είχαν κυρίως μεταφορικό και αποβατικό σκοπό. Υπήρχε και ένας τελευταίος τύπος γαλέρας, η καραβέλα, με δύναμη 48 κανονιών που ενεργούσαν ως καταδρομικά, ενώ το μικρό τους βύθισμα, τους επέτρεπε την προσέγγιση σε πολλά παραλιακά σημεία. Τέλος, οι Οθωμανοί διέθεταν και πυρπολικά(bomba firkateyni) και τα ευκίνητα πλοία που προτιμούσαν οι πειρατές και οι κουρσάροι, τα ζιμπέκ(xebecs ή sehtiye) με 24 έως 30 κανόνια.[2] 

Τα γενικά χαρακτηριστικά του Οθωμανικού στόλου, τον 18^ο αιώνα, είναι ότι διέθετε κοντά σε μάκρος πλοία, φαρδιά και ευρύχωρα, με ψηλές πρύμνες, ελαφρύ σκελετό έχοντας συνήθως λιγότερο οπλισμό από τον προβλεπόμενο, αλλά υπερβολικά μεγάλο αριθμό προσωπικού. Το πλήρωμα των πλοίων απαρτιζόταν από όλα σχεδόν τα σώματα, Γενίτσαρους, τιμαριούχους, azabs, levends κοκ, οπλισμένους με μουσκέτα.

---

[1] Emir Yener, «Ottoman Sea Power and Naval Technology during Catherin’s II Turkish Wars 1768-1792»,International Naval Journal, 2016, Vol(9), Is.1 pp 4-15, 2016,Instanbul University, σελ.5

[2] Emir Yener, «Ottoman Sea Power and Naval Technology during Catherin’s II Turkish Wars 1768-1792», σελ. 8

Υβρίας ο Κρης.

Ο Υβρίας ήταν αρχαίος Έλληνας ποιητής και μισθοφόρος με καταγωγή από την Κρήτη ο οποίος έζησε περίπου το 600 π.Χ. Το μόνο σωζόμενό του έργο, είναι ένα «σκόλιον», ένα είδος λυρικής ποίησης που καλλιεργήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα και τραγουδιόνταν στα επίσημα αριστοκρατικά συμπόσια, για τον εορτασμό κάποιου σημαντικού γεγονότος, εκθειάζοντας τις αρετές των θεών ή των ηρώων. Στο συγκεκριμένο που απαγγέλλει ο Υβρίας αναφέρεται η αγάπη για τα όπλα και τη μάχη.

Μισθοφόρος τοξότης από την Κρήτη.

Ο Υβρίας προφανώς το χορεύει και το τραγουδά ενόπλως χτυπώντας το δόρυ του και τη μικρή ασπίδα.

Πλούτη έχω κοντάρι και σπαθί μεγάλο, 

και για φύλαξή μου ασπίδα δυνατή

με αυτό οργώνω, με αυτό θερίζω

και με τ' άλλο μεσ' τ' αμπέλι 

το γλυκό κρασί πατώ

Και είμαι αφέντης της σκλαβολογιάς ατός μου,

κι όσοι άρματα δεν έχουν, καρδιά, νουν

γονατίζουν άψυχα κουφάρια ομπρός μου

βασιλέα με κράζουν και με προσκυνούν.

Μετάφραση από το «Στέφανος, εκλογαί αρχαίων ποιημάτων κατά μετάφρασιν Σίμου Μενάρδου, εκ. Ι.Ν.Σιδέρης, Αθήνα, 1924, σελ. 30.

Το αρχαίο κείμενο.

Τα σκόλια εκτελούνταν από τους ευπατρίδες στα επίσημα συμπόσια με τους εξής δύο τρόπους.

α)Όλοι μαζί οι συμποσιαστές ξεκινούσαν τραγουδώντας ένα χορικό τραγούδι, στη συνέχεια ο κάθε συνδαιτυμόνας τραγουδούσε μόνος του και στο τέλος τραγουδούσαν οι καταλληλότεροι, ανεξαρτήτως αξιώματος.

β)Ο συμποσιαστής τραγουδούσε τα σκόλια κρατώντας στο ένα του χέρι ένα κλαδί μυρσίνης που μετά το παρέδιδε σ' εκείνον που θεωρούσε ότι ήταν άξιος να τραγουδήσει. 

(Πηγή από Βικιπαίδεια: Γεράσιμος Αν. Μαρκαντωνάτος (2013). «Σκόλια». ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΙ ΟΡΟΙ. Αθήνα: Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη Α.Ε., σελ. 312).

Χαλάστρας Κωνσταντίνος

Οι Τάταροι στον Οθωμανικό στρατό τον 17ο και 18ο αιώνα.

Χαλάστρας Κωνσταντίνος
Το ελαφρύ άτακτο ιππικό των Οθωμανών στις μάχες των Οθωμανών με τους Ρώσους το είχαν αναλάβει οι Τάταροι. Αυτοί διαδραμάτισαν τον ρόλο που είχαν οι ακιντζήδες ( διαλύθηκαν το 1595), αποτελούνταν από εθελοντές επιδρομείς των οποίων η κύρια πηγή εισόδων, πέραν από την καλλιέργεια της γης από την οποία είχαν φοροαπαλλαγή,  ήταν από τις λεηλασίες των επιδρομών τους. Αυτές μπορεί να γίνονταν κατά τη διάρκεια μιας διατεταγμένης εκστρατείας αλλά και από ανεξάρτητες επιδρομές στις συνοριακές γραμμές. Σημαντικό μέρος της λείας που αποκόμιζαν ήταν οι αιχμάλωτοι που πωλούνταν ως σκλάβοι. Υπολογίζεται ότι το Χανάτο της Κριμαίας κατά το διάστημα του 15ου-18ου αιώνα πούλησε ως σκλάβους περισσότερους από 3 εκατομμύρια αιχμαλώτους. Οι επιδρομές τους στις ανατολικές περιοχές των Σλάβων ήταν καταστροφικές. Μόνο σε μια επιδρομή, το 1688, έσυραν στην επιστροφή τους 60.000 αιχμαλώτους προς πώληση στα σκλαβοπάζαρα.

Δεινοί ιππείς, ικανοί για συνεχή πορεία έως και 13 ώρες, ήταν εξαιρετικοί στην συνεχή παρενόχληση του εχθρού, στην καταστροφή των εχθρικών γραμμών εφοδιασμού αλλά τελείως απείθαρχοι και πολλές φορές αποδείχτηκαν αναξιόπιστοι. Το πεδινό έδαφος της Ουκρανίας και της Κριμαίας με τις απέραντες στέπες ευνοούσε τις πολεμικές τακτικές των Τατάρων, χτύπημα και φυγή, που πολεμούσαν συνήθως ελαφρά οπλισμένοι με σπαθί και δόρυ ενώ ήταν και εξαιρετικοί ιπποτοξότες.

Κοζάκοι μάχονται με Τάταρους πολεμιστές του χανάτου της Κριμαίας.
Πίνακας του Μπράντ Τζόζεφ (1845-1910) το 1890.

Οι συντονισμένες επιδρομές τους στα μετόπισθεν του εχθρού μπορούσαν να φέρουν καίρια πλήγματα στην τροφοδοσία του. Παραδείγματος χάριν, η εκστρατεία των Ρώσων το 1736, που έληξε με την αποχώρησή τους από την Ουκρανία χωρίς να έχουν καταφέρει τίποτα ουσιαστικό, αποτέλεσε μια καταστροφή πρώτης τάξεως. Η συνεχής φθορά από τους Τατάρους στις εφοδιοπομπές σε συνδυασμό με την τρομερή ανεπάρκεια στον τομέα της μέριμνας είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο 30.000 ανδρών εκ των οποίων μόλις οι 2.000 ήταν στο πεδίο της μάχης. Βασιζόμενοι στην παραπλάνηση, οι Τάταροι τοποθετούσαν ανθρώπινα ομοιώματα από άχυρο στα ελεύθερα άλογα τους για να φαίνονται πιο πολυάριθμοι ενώ συνεχώς διέδιδαν σκόπιμα ψευδείς και αντικρουόμενες φήμες σχετικά με τη δύναμή τους και τα σχέδιά τους. Με την τακτική της καμμένης γης απέτρεψαν δυο φορές (1687 και 1689) μεγάλες εκστρατείες των Ρώσων τους οποίους εξανάγκασαν σε υποχώρηση.

Χαρακτηριστικός τύπος Τάταρου ιπποτοξότη.

Παροιμιώδης όμως υπήρξε και η απειθαρχεία τους και η αναξιοπιστία τους στο πεδίο της τακτικής μάχης. Στο Πετροβαραντίν (1716) αποχώρησαν χωρίς καν να εμπλακούν στη μάχη όταν διαφάνηκε η ήττα, στην πολιορκία του Οτσάκωφ (1737) λιποτάκτησαν μαζικά με αποτέλεσμα να λυθεί η πολιορκία, ενώ τα έτη 1736-1738 υποχώρησαν από όλο το πολεμικό μέτωπο αφήνοντας εκτεθειμένες τις οθωμανικές φρουρές, μεταξύ αυτών και του Άζοφ, στο έλος των Ρώσων προκαλώντας τη δυσμένεια του Οθωμανού σουλτάνου για την ανικανότητά τους όπως ανέφερε και την εκθρόνιση των χάνων τους Καπλάν και Φατίχ Γκιρέι. Τέλος στη μάχη του Καγκούλ, τον Αύγουστο του 1770, παρά τους τεράστιους αριθμούς τους δεν ενεπλάκησαν στο πλευρό των Οθωμανών που υπέστησαν πανωλεθρία.